радиобайланыс кедергісі

(Помехи радиосвязи)

байланыс аппараттары, құрылғылары мен кешендерінің қалыпты жұмыс істеуіне кедергі келтіретін және әр түрлі техникалық құралдардың жұмыс өлшемдерінің есептік (нақтылы) мәндерінің ауытқуын тудыратын құбылыстардың кең аумағы. Кедергілер байланыс жүргізуді, мәліметтерді беруді және т.б. қиындатады. Р.к-нің арнайы техникалық құрылғылармен және қарсыластың әрекеттерімен ұйымдастырылуы, сондай-ақ өз әскерлерінің әр түрлі техникалық құралдары, аппараттары және құрылғыларының бір уақытта жұмыс істеуінен пайда болуы мүмкін. Р.к. мынадай негізгі белгілері бойынша топтастырылуы мүмкін: кедергі тудыратын физикалық алқаптар; пайда болу көздері; таралу ортасы; қолдану аумағы мен тәсілдері, жиілік диапазондары және басқа да өлшемдері бойынша. Р.к. тудыратын физикалық алқаптар бойынша электрлік, магниттік, электрмагниттік болып бөлінеді. Пайда болу көздері бойынша кедергілер, әдетте, жасанды және табиғи болып бөлінеді. Жасанды кедергілер электрмагниттік және басқа қуаттарды сәулелендіру құрылғыларымен немесе осы қуатты ыдырататын шағылдырғыштар арқылы тудырылады. Сонымен қатар олар арнайы жасалған (ойластырылған немесе ұйымдастырылған) және арнайы емес (өзара, жүйе ішіндегі) болуы мүмкін. Арнайы жасалған кедергілер тобы — өнеркәсіптік деп аталады. Ол көліктік құралдардың әр түрлі электрқозғалқыш-тары және тұрмыстық аспаптар, электрбайланыс аппараттары, электр тасымалының жоғары вольтты желілері, жоғары жиіліктегі аппараттар жұмыстарынан және т.с.с. пайда болады. Өзара кедергілердің тууына біртекті техникалық құралдардың бір уақытта жұмыс істеуі, ал жүйе ішіндегі кедергілерге механикалық және радиотех-никалық құрылғылардың өз шулары себеп болады. Табиғи көздерден пайда болатын К. табиғи кедергілер болып келеді.

Р.к. таралу ортасына қарай ғарыштық, атмосфералық болып бөлінеді. Ғарыштық К-лер галактикалық сәулелер мен бөлшектердің, Күн, Ай радиосәулеленуінің және галактикадан тыс топтар әсерінің нәтижесі болып табылады. Атмосферадағы Р.к-лер найзағайлық разрядтардан, ультракүлгін және ғарыштық сәулелер ықпалымен электрлік зарядтардың атмосферадағы жылжуынан, түрлі ұшу аппараттарының электрленген үшкір қырларынан, электр тарауынан және басқалардан туындайды. Қолдану аумағы мен тәсілдеріне, жиілік диапазондарына және басқа өлшемдеріне қарай радиоэлектрондық (радио және радиотехникалық) құралдар (РЭҚ), сымды байланыс құралдарының кедергілері болып бөлінеді. РЭҚ кедергілері белсенді немесе енжар болады. Белсенді кедергілер арнайы таратқыштардан пайда болады және әсер ету сипатына қарай РЭҚ бүркемелеуші және ұқсатушы (жалған хабарлаушы), көздеу және бөгет, бағытталған және бағытталмаған, үздіксіз және импульсті болып бөлінеді. Енжар Р.к-лер объектілердің электрмагниттік толқындар қуатының табиғи және жасанды шағылдырғыш пен объектілерден шағылуы салдарынан пайда болады. Олар шағылған электрмагниттік толқындарды қабылдау принципінде жұмыс жасайтын РЭҚ-ға қарсы қолданылады. Сымды байланыс құралдарының Р.к-і берілетін хабарларды бұрмалайтын немесе аппараттың жұмыс істеу қабілетін бұзатын, сым (әуелік, кабельдік) желілеріне ықпал ететін сыртқы электрмагниттік әсерлер болып келеді.